آنچه ازنوشتن وصیت نامه باید بدانید
آنچه از نوشتن وصیت نامه باید بدانید
تنظیم وصیتنامه صحیح و رعایت موازین قانونی علاوه بر آن که آخرین اراده موصی (وصیت‌کننده) پس از مرگ به منصه اجرا در می‌آورد، موجب کاهش اختلافات وراث پس از فوت مورث و مانع از مراجعه آنان به مراجع قضایی می‌شود. تنظیم وصیتنامه به علایق دینی و حقوقی فرد بستگی دارد، در صورتی که فرد مایل باشد برای امور شرعی، شخصی و مالی خود پس از فوت تعیین تکلیف کند، وصیت نامه تنظیم می‌کند. نوشتن وصیتنامه در بین مسلمانان امری متداول به شمار میرود.
* تعریف وصیت
وصیت از ریشه «وصی» و به معنای عهد، فرمان دادن و سفارش کردن است و در اصطلاح حقوق وصیت عملی حقوقی است که به موجب آن، شخص به طور مستقیم یا در نتیجه تسلیط (گماشتن) دیگران در اموال یا حقوق خود برای بعد از فوت تصرف می‌کند. هر فردی چنانچه بخواهد از اجرایی شدن وصیتنامه خود پس از مرگ مطمئن شود می‌بایست شرایط و تشریفات قانونی تنظیم وصیتنامه را رعایت کند. اطلاع نداشتن از تشریفات قانونی و یا رعایت نکردن آن در تنظیم وصیتنامه، موجب تنش و اختلاف در خانواده وراث می‌شود و بر حجم پرونده‌های دادگستری نیز می‌افزاید.
*انواع وصیتنامه
مطابق قانون امورحسبی وصیت نامه سه نوع است: وصیت نامه خودنوشت، سری و رسمی
وصیتنامه خودنوشت:
وصیتی است که وصیت‌کننده به خط خود می‌نویسد و به همین دلیل آن را وصیتنامه خودنوشت گویند. مطابق ماده 278 قانون امور حسبی، وصیتنامه خودنوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط وصیت‌کننده نوشته شده و دارای تاریخ روز، ماه و سال به خط وصیت‌کننده و به امضای او رسیده باشد.
وصیتنامه سری:
این وصیت ممکن است به خط وصیت‌کننده و یا به خط دیگری باشد اما درهر صورت باید به امضای وصیت‌کننده برسد و به ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر شده در اداره ثبت اقامتگاه وصیت‌کننده یا محل دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری تعیین می‌شود، امانت گذارده شود.
بر اساس قانون امور حسبی کسی که سواد نداشته باشد نمی‌تواند به طور سری وصیت نماید.
وصیت نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود و تابع تشریفات و مقررات اسناد رسمی است و اعتبار و رسمیت آن از دو نوع دیگر بالاتر است و اگر کسی وصیت خود را به طور رسمی تنظیم کند، دیگر هیچ خدشه‌ای به آن وارد نیست و هیچ کدام از ورثه بعد از فوت وصیت‌کننده نمی‌تواند ایرادی به آن وارد کند.
علاوه براین در موارد اضطراری از قبیل جنگ، زلزله که شخص نمی‌تواند تشریفات تنظیم وصیتنامه را رعایت کند، قانون امور حسبی، موصی را تحت شرایطی از انجام تشریفات مورد نظر معاف کرده است. در چنین حالتی شخص می‌تواند به طور شفاهی نزد دو شاهد وصیت کند به شرط آن که یکی از شاهدان مفاد وصیتنامه را با تاریخ روز، ماه و سال تنظیم کند و به امضای حاضران برساند. اما چنانچه موصی تا عادی شدن شرایط نیز زنده باشد، می‌بایست وصیتنامه خود را با تشریفات قانونی تنظیم کند. وصیتنامه‌ای که تحت یکی از شرایط بالا تنظیم نشده باشد، وصیتنامه عادی تلقی می‌شود و اگر ورثه بر صحت و درستی آن اقرار نکنند، معمولاً در مراجع رسمی پذیرفته نمی‌شود.
به شخص وصیت‌کننده « موصی» می‌گویند. موصی نمی‌تواند نسبت به کل اموال خود به هر طریقی که مایل است وصیت کند. مثلا به بعضی از وراث خود کمتر و به بعضی دیگر بیشتر ببخشد یا یک یا چند تن از وراث خود را از ارث محروم کند. اگر چنین وصیتنامه‌ای تنظیم شود، وصیت متوفی فقط نسبت به یک سوم اموالش نافذ و صحیح است و در صورتی که سایر ورثه با مفاد وصیتنامه مخالفت کنند، مفاد وصیتنامه نسبت به دو سوم باقی مانده صحیح نیست.
براین اساس هر فرد فقط تا یک سوم اموال خود را به هر طریقی که مایل باشد می‌تواند وصیت کند، درباره دوسوم دیگر اموال به وراث تعلق دارد و قانون ارث بر آن جاری است که پس از فوت شخص مطابق آن اموال بین وراث قانونی تقسیم می‌شود.
*اقسام وصیت
وصیت به دو نوع عهدی و تملیکی تقسیم می‌شود:
الف) وصیت تملیکی- ماده 826 قانون مدنی در تعریف وصیت تملیکی می‌گوید: وصیت تملیکی عبارت است از این که کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانی تملیک کند.با این نوع وصیت،شخص می‌تواند تا حدودی تکلیف اموال خود را معین کند مانند صرف آن در امور خیریه.
در وصیت تملیکی، شخصی که وصیت می‌کند «موصی» و کسی که به نفع او وصیت تملیکی شده «موصی‌له» و مورد وصیت را «موصی به» می‌گویند.
در وصیت تملیکی، تملیک با قبول موصی له پس از فوت موصی محقق می‌شود؛ بنابراین قبول آن قبل از فوت موصی موثر نیست.موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند.
ب) وصیت عهدی- در ماده یاد شده همچنین در تعریف وصیت عهدی آمده است:
وصیت عهدی عبارت است از این که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور کند. مثل این که شخصی را وصی کند تا بعد از مرگش، بدهی‌های او را پرداخت کند.
در وصیت عهدی شخصی را که به موجب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده ،وصی می‌گویند.
در وصیت عهدی، وصیت‌کننده فرد یا افرادی را برای اداره بخشی از اموال خود و نیز سرپرستی فرزندانش پس از مرگ تعیین می‌کند و مسئولیت را به آنها می‌سپارد. این در حالی است که در وصیت تملیکی، شخص بخشی از اموال خود را پس از مرگ به فرد یا افرادی تملیک می‌کند که این فرد یا افراد می‌توانند فردی از خانواده یا هر فرد دیگری باشد.
* شرایط وصیتنامه
وصیت‌کننده باید هنگام تنظیم وصیت به نکات زیر توجه کند:
- آنچه وصیت می‌شود ارزش مالی و منفعت عقلایی داشته باشد و غیرمشروع نباشد. بنابراین وصیت در موضوعاتی مانند مواد مخدر و مشروبات الکلی باطل است.
- مال مورد وصیت قابلیت معامله و نقل و انتقال داشته باشد، براین اساس اموال عمومی و موقوفه نمی‌توانند مورد وصیت قرار گیرند.
- آنچه وصیت می‌شود در مالکیت وصیت‌کننده باشد، بنابراین وصیت بر مال غیر باطل است.
* آثار حقوقی وصیتنامه
- آثار حقوقی وصیتنامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود یعنی تا وقتی که شخص زنده است، خود او تصمیم گیرنده و عامل است. به همین جهت بین عامه مردم متداول است که می‌گویند، آدم زنده وکیل و وصی نمی‌خواهد اما با فوت وصیت‌کننده همه مصمم می‌شوند که به وصیت او عمل کنند.
- رجوع موصی از وصیت همواره جایز است و فرد می‌تواند بارها در وصیتنامه خود تجدید نظر کند، بنابراین آخرین وصیتنامه متوفی که مطابق تشریفات قانونی تنظیم شده باشد، معتبر خواهد بود. در ماده 838 قانون مدنی در این باره آمده است: موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند.
به این ترتیب با اطلاع از تشریفات قانونی تنظیم وصیتنامه و رعایت آن، علاوه بر آن که هدف فرد از وصیت و آخرین اراده وی در باره اموالش اجرایی می‌شود، مانع بروز اختلاف و تنش در خانواده‌ها خواهد شد و از حجم پرونده‌های دادگستری و هزینه‌های افراد و دولت در این باره کاسته می‌شود.
